SPEL IN DIAGNOSTISCHE FASE
In de diagnostische fase willen we weten wat er aan de hand is in het gezin. Op basis van de ontmoetings- en de diagnostische fase vormen we ons hypothesen. De vragen die in ons opkomen zijn onder andere:
Welke relationele processen spelen zich af in het systeem?
Hoe werkt het gezin samen?
Welke rol/positie neemt een ieder aan? En welke invloed heeft dat dan weer op de ander?
Hoe is de blik van de gezinsleden op elkaar? En op de onderlinge relaties?
Wat is het leidende narratief? Misschien ook transgenerationeel?
Waar zijn er krachten en hulpbronnen te vinden?
Speelse gezinsopstellingen
Door middel van een opstelling van de verschillende familieleden krijgt de therapeut inzicht in hoe de verschillende gezinsleden zich tot elkaar verhouden, welke plek ze innemen en hoe hun blik is op de ander.
Dat kan door middel van dieren, poppetjes, maar ook door te werken met foto's van het gezin zelf.
Gezinsopstelling met dieren
Een gezin kan gevraagd worden met elkaar een dier voor ieder te kiezen en deze met elkaar in een groepje op te stellen. De nadruk ligt dan vooral bij hoe het gezin samenwerkt en tot overeenstemming komt.
Het is ook mogelijk de ouders samen voor de kinderen een dier te kiezen en de kinderen voor hun ouders. Daarmee krijg je informatie op de ouderlijke blik op hun kinderen en de blik van de kinderen richting hun ouders. Over de plek van ieder dier in het groepje dat uiteindelijk op tafel komt, is onderhandeling waar circulair op bevraagd kan worden: wat maakt het zo belangrijk voor Jantje dat hij naast zijn moeder staat, denkt u, vader? En moeder, wat denkt u dat vader daarover voelt/denkt?
De opstelling is ook met een individueel kind te maken, waarin je als therapeut ook prachtig inzicht krijgt in de positie die ervaren wordt door het kind.
Zo stelde een jongen van 7 zich op als giftige spin. Zijn ouders samen
naast elkaar in het midden. Zijn broer en zusje (tweeling) samen en
dichtbij elkaar nog een stuk verderop.
Dit was onder andere reden om de verbinding tussen deze jongen en
zijn ouders wat te intensiveren. De jongen was een beetje op de
achtergrond komen te staan door de grote zorg voor de jongere tweeling.
Opstelling met poppetjes
Ook met duplo of poppenhuispoppetjes is een opstelling mogelijk. Zo koos een oudste kind eens een babypopje voor zichzelf en al een groot poppetje voor zijn broertje. Of ouders worden als even groot en dus als kind neergezet.
Opstelling met behulp van foto's
Zo kan het gezin ook gevraagd worden zichzelf op te stellen. De therapeut maakt een foto en achteraf kan er dan gekeken worden. De afstand, de positie, de plek kunnen onderwerp van gesprek zijn.
De foto kan ook opgesteld worden in andere posities:
- in het heetst van de strijd
- in een opgeloste situatie
De foto kan afgedrukt worden en in later tijdstip ook weer onderwerp van gesprek zijn, materiaal om oefeningen aan te koppelen, of nog eens gewoon met elkaar te kijken hoe de processen gingen om tot deze opstelling te komen.
Blob-Tree
Door middel van de blob tree kunnen gezinsleden zichzelf en anderen binnen het systeem plaatsen door middel van een kleurplaat. Dit is een bijzondere vorm van opstellen omdat hier ieders afzonderlijke beeld van zichzelf en de anderen in het systeem centraal staat.
In een gesprek kunnen de gezinsleden vragen over elkaars keuzes bespreken en dan
kan het beeld wat een ieder van elkaar heeft duidelijker worden.
Kan ook oplossingsgericht gebruikt worden: welke plek zou je willen hebben,
wat is daarvoor nodig?
Er zijn veel versies van de BlobTree terug te vinden
via www.blobtree.com
Strippen zieher
Spel waarbij ouders en kinderen samen een
tekenpotlood bedienen door middel van een
touwtje. Samen tekenen ze een door de therapeut
opgegeven voorwerp.
Waardevolle observaties zijn te vinden in de
beantwoording van de volgende vragen:
-Hoe werkt het gezin samen?
-Wie heeft de leiding?
-Wie stelt verhelderingsvragen?
-Wat is ieders rol?
-Hoe gaat het gezin om met onduidelijkheden?
-Hoe gaat het gezin om met spanning, als het niet lukt?
The Maze
Spel waarbij met tape een mazennet gemaakt is op de grond. De therapeut maakt een route door het net: vooruit, opzij of schuin vooruit mag. Het doel is dat het gezin een voor een op een door trial and error de goede weg door het mazennet vindt. De opdracht is volbracht als ieder gezinslid door het mazennet is gelopen op een goede manier.Het gezin mag niet met elkaar praten, maar wel met gebaren werken. Als een gezinslid op een fout vakje gaat staan, zegt de therapeut NEE en moet het volgende gezinslid proberen om de reeds gevonden vakjes te lopen en een nieuw stapje te zetten zodat het gehele gezin uiteindelijk om de beurt op een goede manier zijn weg vindt door het mazennet. Observaties kunnen gedaan worden naar aanleiding van de volgende vragen:
-hoe werkt het gezin samen?
-Wie neemt het initiatief?
-Hoe wordt er omgegaan met fouten maken ?
-Wat is ieders rol (wegwijzers/stappers)?
-Hoe helpt het gezin elkaar?
-Hoe wordt er vertrouwd op de aanwijzingen?
Ontwerp een eiland
Het gezin wordt gevraagd met elkaar een eiland te ontwerpen. Ze mogen alles tekenen en ook aangeven wie ze mee zouden willen nemen (mogelijke hulpbronnen). Hoe werkt het gezin samen, wie neemt het initiatief? Hoe wordt er geluisterd naar ieders behoefte en hoe worden compromissen gesloten?
Hoeveel ruimte krijgt ieder?
Circulair bevragen van het proces achteraf geeft mogelijkheid verbinding te maken.
Speelse relaties in een genogram
Misschien is er een start gemaakt met het genogram in de ontmoetingsfase. Dieren of symbolen kunnen gekozen worden voor de verschillende familieleden.
In deze fase van de therapie is het interessant te kijken hoe de relaties
zijn tussen de verschillende familieleden. McGoldrick ontwikkelde een
miniatureset om de personen en relaties vorm te geven.
Daarnaast is het mogelijk gebruik te maken van weerkaartjes.
Welk soort weer staat er symbool voor de relatie tussen twee personen? Wat zou het gewenste weer kunnen zijn? Hoe heeft het weer zich ontwikkeld in de loop van de tijd? Hoe zou iemand anders het weer inschatten tussen deze twee mensen. Welke relaties kennen hetzelfde
weertype?
Hiernaast een voorbeeld van de weerkaartjes, toegepast in een genogram.
